pół kilograma cebuli, 2 łyżki soku z cytryny, 2 łyżki kurkumy, 1 łyżka oliwy z oliwek, szczypta pieprzu cayenne. Czytaj też: Nie można ich brać codziennie. Lekarz ostrzega. Na początek obieramy cebulę, drobno siekamy, umieszczamy w rondlu, zalewamy wodą, odstawiamy na godzinę. Potem garnek stawiamy na kuchenkę i mieszaninę Guz pluca ewelka200000 napisz do Biura Interwencji Onkologicznej, namiary znajdziesz w zakładce " Magazyn". Odpowiedzi udziela specjalista onkolog. Tam uzyskasz konkretne informacje. Tylko po wysłaniu wiadomośc Wypadające włosy to spore zmartwienie, ale w takim przypadku nie należy załamywać rąk, a przejść od razu do działania, aby kłopot mógł być jak najszybciej wyeliminowany. Zdecydowanie najważniejsze jest to, aby zlokalizować problem, zdiagnozować go i rozpocząć ewentualne leczenie. Ovo su simptomi upale pluća – prepoznajte ih na vrijeme. 20. siječnja 2020. Upalu pluća može dobiti svatko jer se radi o najčešćoj komplikaciji respiratornog sustav, a posebno gripe. Iako je često posljedica neke infekcije, postoji više od 30 različitih uzročnika ove bolesti. Osobe koje imaju astmu, KOPB ili drugu kroničnu bolest 3 Prirodni recepti za izbacivanje šlajma iz pluća. 3.1 Bijeli sljez – Lijek protiv suhog kašlja kod odraslih. 3.2 Bijeli sljez, lan i žalfija za iskašljavanje – za djecu. 3.3 Rotkva i crveni luk za bolje iskašljavanje šlajma. 3.4 Prirodni lijek – Sirup od piva i smeđeg šećera. 3.5 Čaj od lipe za iskašljavanje šlajma kod djece. Objawy rozedmy płuc. Jak rozpoznać chorobę? Rozedma płuc prowadzi do zmniejszenia powierzchni pęcherzyków płucnych i powierzchni naczyń włosowatych, co skutkuje zmniejszeniem wymiany gazowej. Stan ten objawia się: zadyszką - na początku po wysiłku fizycznym, później nawet w trakcie spoczynku, dusznością, kaszlem, spadkiem wagi, kjztY. Czy można zapobiegać tym zagrożeniom i chorobom? – na to pytanie udzielamy odpowiedzi w książce z serii SuperPoradnik „Zdrowe zatoki, oskrzela i płuca”. Z poradnika czytelnicy dowiedzą się: · Jak zbudowany jest układ oddechowy człowieka i w jaki sposób funkcjonuje; · Dlaczego warto co jakiś czas robić badania kontrolne klatki piersiowej; · Na czym polegają inne badania układu oddechowego; W książce obszernie omawiamy zagadnienia związane ze smogiem: · Dlaczego należy zwracać uwagę na komunikaty w mediach o stanie powietrza oraz śledzić lokalny monitoring stężeń pyłów; · Czy trzeba zakładać maskę, gdy wychodzi się na zewnątrz i jaką wybrać; · Czy częste sprzątanie ma wpływ na jakość powietrza w domu; · Które rośliny usuwają zanieczyszczenia z powietrza. Czytelnikom przedstawimy także sposoby budowania odporności. Jej obniżenie prowadzi do zachwiania naturalnej flory bakteryjnej śluzówek i rozmnażania się zarazków, a tym samym problemów z układem oddechowym. W książce piszemy: · Dlaczego trzeba nauczyć się panować nad stresem; · Jak hartować organizm i z jakich powodów jest to ważne; · Ile razy w roku wyjechać na urlop i dokąd; · Co ma wspólnego dieta ze zdrowymi płucami. Książkę kupisz w salonikach prasowych i na stronie w zakładce SuperPoradnik Marchewka to pożywne warzywo bogate w witaminę A i Karoten, które są ważne dla zdrowych oczu. Ponadto marchewka to źródło witaminy B, C i K oraz różnego rodzaju minerałów: żelaza, potasu, magnezu, wapnia i fosforu. Oprócz walorów smakowych jest doskonała do wzmocnienia układu odpornościowego, pomaga również na problemy z zalegająca flegmą. Jednak najciekawsze jest to, iż posiada ona właściwości, które pomagają zwalczyć choroby układu oddechowego takie jak: kaszel, przeziębienie, zapalenie oskrzeli czy astmę. Oto przepis na naturalny syrop, który leczy kaszel i pomoże usunąć wydzielinę z płuc. Doskonały dla dorosłych jak i dzieci. BADANIA Izraelscy naukowcy odkryli, że spożywanie 64 mg karotenu (w tym badaniu uzyskanego z glonów z rodzaju Dunaliella) przez tydzień zapobiegło objawom astmy wysiłkowej u ponad połowy z 38 badanych pacjentów. Ten sam zespół odkrył również, że codzienne przyjmowanie 30 mg likopenu złagodziło objawy astmy u 55% pacjentów z astmą wysiłkową. Składniki: 1/2 kg marchwi 3-4 łyżki miodu Sposób przygotowania Obrać marchewkę i pokroić w kawałki. Gotować aż marchewka będzie miękka, wyciągnąć z wody i zblendować. Do wody, w której gotowała się marchewka dodać miodu. Tak przygotowany wywar połączyć z puree z marchewki. Odstawić do wystygnięcia. Tak przygotowany syrop pić 3-4 łyżki, w ciągu dnia. Już po 2 dniach można zauważyć poprawę. fot. Adobe Stock Spis treści: Na czym polega zapalenie oskrzeli? Zapalenie oskrzeli - rodzaje Zapalenie oskrzeli - objawy Zapalenie oskrzeli – badania Zapalenie oskrzeli – leki Zapalenie oskrzeli - powikłania Zapalenie oskrzeli u dzieci Zapalenie oskrzeli domowe sposoby Na czym polega zapalenie oskrzeli? Zapalenie oskrzeli to wirusowa (częściej) lub bakteryjna infekcja dolnych dróg oddechowych. Żeby zrozumieć jego istotę, trzeba wiedzieć, jak pracuje układ oddechowy. Gdy robisz wdech, powietrze wpada do tchawicy. To chrzęstna rura, która na dole rozdwaja się na 2 oskrzela, te zaś rozgałęziają się na coraz drobniejsze rurki. Najcieńsze z nich - oskrzeliki - mają średnicę zaledwie 1-2 mm. Jest ich ok. 30 tysięcy. Na końcu każdego skupione są pęcherzyki płucne. To właśnie w nich płynąca z organizmu krew „wyładowuje” dwutlenek węgla, a zabiera życiodajny zapalny i zalegająca w drogach oddechowych wydzielina zaburzają jednak ten proces. W efekcie człowiek jest niedotleniony. Jeśli nie zacznie się leczyć, infekcja z oskrzeli może rozszerzyć się na płuca (zobacz objawy zapalenia płuc). Wtedy robi się naprawdę groźnie. By uniknąć takiego scenariusza, warto znać objawy zapalenia oskrzeli i w porę zareagować. Na zapalenie oskrzeli najbardziej narażone są osoby, które przebywają w skupiskach ludzkich, czyli dzieci w wieku żłobkowym, przedszkolnym i szkolnym, a także osoby z dużych miast, które pracują w pomieszczeniach typu open space. Narażone na zachorowanie są też osoby starsze, które cierpią na choroby przewlekłe obniżające odporność, np. na nadciśnienie tętnicze- wyjaśnia lek. Alicja Sapała-Smoczyńska, lekarz pediatra z CM Medicover, kierownik medyczny CM Aleje Medicover Warszawa. Zapalenie oskrzeli - rodzaje W klasyfikacji medycznej w zależności od czasu trwania choroby zapalenie oskrzeli dzielimy na: ostre - poniżej 3 tygodni, podostre - od 3 do 8 tygodni, przewlekłe - powyżej 8 tygodni. Ostre zapalenie oskrzeli jest najczęściej wywoływane wirusami i zwykle jest efektem niedoleczonego przeziębienia lub grypy. Przewlekłe zapalenie oskrzeli charakteryzuje się okresowo wracającym kaszlem albo kaszlem, który męczy chorego codziennie przez co najmniej 2 miesiące. Mogą pojawiać się też napady duszności. U dorosłych częściej diagnozujemy ostre zapalenie oskrzeli, przewlekłe stany są o wiele rzadsze. Przewlekłe zapalenie oskrzeli często jest diagnozowane u osób, które palą papierosy. W populacji dziecięcej zapalenia przewlekłego oskrzeli w zasadzie nie widzimy- mówi lek. Alicja Sapała-Smoczyńska. W ok. 70% przypadków chorobę tę wywołują wirusy. Ale może być ona również efektem ataku bakterii, chlamydii czy grzybów. Często jest następstwem przeziębienia lub ma zbliżone do niego symptomy (zobacz domowe sposoby na przeziębienie). Objawy zapalenia oskrzeli: katar, stan podgorączkowy lub gorączka, osłabienie, ból głowy, kaszel (zobacz domowe sposoby na kaszel). Jeśli męczą cię te dolegliwości, najlepiej zostań w domu, dużo wypoczywaj i nawadniaj się. Jeśli zajdzie taka potrzeba, ratuj się dostępnymi bez recepty lekami przeciwgorączkowe z paracetamolem czy ibuprofenem. Taka strategia pomaga często zarówno w przypadku klasycznego przeziębienia, jak i łagodnej postaci zapalenia oskrzeli. Interwencja lekarza jest konieczna, jeśli dokucza któryś z poniższych objawów: w trakcie oddychania słyszysz furkotanie czy świsty, a podczas ataków kaszlu czujesz piekący ból w klatce piersiowej, od kilku dni utrzymuje się stan podgorączkowy (ok. 37,5 st. C), złe samopoczucie, zmęczenie, osłabienie, ból gardła, masz przedłużający się kaszel - zwykle napadowy, suchy lub z małą ilością ropnej, żółtawej czy podbarwionej na różowo wydzieliny (zobacz, o czym świadczy kolor kataru). Kaszel właśnie jest jednym z typowych objawów zapalenia oskrzeli. Bez kaszlu może ewentualnie przebiegać jedynie bardzo wstępna faza tej choroby, z reguły jednak objaw ten występuje już od początku, bo podrażnienie oskrzeli przez stan zapalny uruchamia odruch kaszlowy. Zapalenie oskrzeli – badania To, czy objawy sygnalizują zapalenie oskrzeli, może stwierdzić jedynie lekarz. W tym celu: przeprowadzi wywiad, na podstawie którego pozna dotychczasowy przebieg infekcji i ewentualne sposoby jej tłumienia, osłucha, żeby sprawdzić, jakie dźwięki wydaje wdychane i wydychane powietrze (przy obrzęku oskrzeli i oskrzelików występują charakterystyczne szmery, trzaski, rzężenia itp.), czy oddychasz regularnie i w odpowiednim tempie oraz jak szybko bije twoje serce (jeśli krew jest słabo natleniona, znacznie przyspiesza swoja pracę); może skierować na badanie krwi i zdjęcie RTG klatki piersiowej, czasem też na posiew z plwociny. Zapalenie oskrzeli – leki Jeśli zapalenie oskrzeli ma wyłącznie podłoże wirusowe, chory nie dostanie antybiotyków, bo i tak by nie zadziałały, a niepotrzebnie osłabiałyby organizm. W innych przypadkach leki takie będą jednak konieczne. Oprócz nich stosuje się: środki rozrzedzające wydzielinę (tzw. mukolityczne), rozszerzające oskrzela (w razie duszności), przeciwzapalne (w tym wziewne steroidy), przeciwgorączkowe udrożniające nos. Leki zwalczające objawy choroby należy indywidualnie dopasować do stanu pacjenta. Jeżeli mimo terapii choroba nie ustępuje lub wręcz się nasila, może być konieczne leczenie szpitalne. Postępujące czy oporne na leczenie zapalenie oskrzeli może bowiem doprowadzić do zapalenia płuc, a czasem też do rozwoju astmy (zobacz domowe sposoby na astmę). Powikłania po zapaleniu oskrzeli Ważne jest, aby nie bagatelizować objawów zapalenia oskrzeli, nawet jeśli nie są one poza kaszlem bardzo dokuczliwe. Nieleczona choroba prowadzi do powikłań. Pierwsze powikłanie dotyczy górnych dróg oddechowych, czyli zapalenia zatok. Jeżeli mamy preferencje, np. skrzywioną przegrodę albo polipa, o którym normalnie nie wiemy, bo nie daje żadnych dolegliwości, to ten stan zapalny dolnych i górnych dróg oddechowych może przynieść zapalenie zatok - tłumaczy lek. Alicja Sapała-Smoczyńska. Drugim powikłaniem może być odoskrzelowe zapalenia płuc. „To etap schyłkowy niedoleczonego zapalenia oskrzeli. To nie jest typowe zapalenie płuc z dobrze znanymi nam objawami - rzadko pojawia się gorączka, za to charakterystyczny jest przewlekający się kaszel, który uniemożliwia normalne funkcjonowanie i jest nie do zatrzymania żadnymi syropami na kaszel dostępnymi bez recepty” – mówi lek. Alicja Sapała-Smoczyńska. „W RTG widać wtedy ewidentne zmiany odoskrzelowe. Częstą etiologią takich zmian są bakterie atypowe jak mykoplazmy i chlamydie oraz krztusiec. Odoskrzelowe zapalenie płuc leczymy antybiotykoterapią po wizycie u lekarza”. Zapalenie oskrzeli u dzieci Infekcje dolnych dróg oddechowych najciężej przechodzą dzieci. Jak rozpoznać zapalenie oskrzeli u najmłodszych? Choroba może dawać trochę inne objawy w zależności od patogenu i wieku dziecka - zobacz przebieg zapalenia oskrzeli u dzieci. Ogólnie przy zapaleniu oskrzeli mamy zespół objawów, które wszędzie są takie same. Najpopularniejszym pierwszym objawem jest kaszel. U dzieci jest on zwykle bardzo natarczywy, na początku suchy, później nabiera mieszanego charakteru, ewentualnie mokrego, ale jest on niewykrztuśny - duszący i męczący- mówi lek. Alicja Sapała-Smoczyńska. Poza kaszlem u dzieci często pojawia się katar, bo stan zapalny nie jest ograniczony do oskrzeli, tylko rozprzestrzeniony też w górnych drogach oddechowych. Dodatkowo, jeśli chodzi o dzieci, to częściej gorączkują - i jest to różnica w przebiegu zapalenia oskrzeli u dzieci i dorosłych. U niemowląt ważne jest ogólne zachowanie dziecka i apetyt. Noworodki z kolei są szczególną grupą - każdy kaszel w wieku noworodkowym powinien być skonsultowany z lekarzem- radzi nasz ekspert. Zapalenie oskrzeli domowe sposoby Jest kilka patentów, które przyniosą ulgę choremu i złagodzą objawy zapalenia oskrzeli. Co robić, aby szybciej wyzdrowieć? organizm szybciej zwalczy infekcję, jeśli chory całkowicie odstawi papierosy. Nie można też palić w jego obecności - dym podrażnia oskrzela i płuca, co nasila stan zapalny, należy pić ok. 2 litrów płynów dziennie (wody, herbat ziołowych, soków) - to ułatwi rozrzedzenie zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny, pomaga jedzenie kaszy jaglanej, która ogranicza (wysusza) wydzielinę w drogach oddechowych na katar pomogą domowe inhalacje - zobacz przepisy na inhalacje na katar. Żeby chory szybciej pozbył się wydzieliny utrudniającej oddychanie, warto oklepywać mu plecy. Jak? Oto 4 proste wskazówki: Zabieg taki warto przeprowadzać 4–5 razy dziennie. Jeśli chory przyjmuje leki rozszerzające oskrzela lub rozrzedzające wydzielinę, oklepuj mu plecy po pół godziny od przyjęcia dawki. Za każdym razem poświęć na to ok. 3 minut. Chory powinien leżeć na brzuchu, z odprowadzonymi do góry rękami i tułowiem ułożonym tak, by głowa znajdowała się na niższym poziomie niż pośladki (można pod pupę podłożyć poduchę). Jeśli oklepywane jest małe dziecko, możesz je położyć u siebie na kolanach. Zwiń dłonie w łódeczki – powstałe w wyniku tego zagłębienia tworzą podczas oklepywania coś w rodzaju powietrznych poduszek. By sprawdzić, czy dłonie są prawidłowo ułożone, uderz się parę razy np. po udzie. Prawidłowy dźwięk to głuche bębnienie. Jeśli przypomina klaskanie – dłoń jest ułożona zbyt płasko. Oklepuj plecy od dołu do góry, począwszy od wysokości dolnych żeber. Rób to po obydwu stronach kręgosłupa, ale nie po nim. Uderzaj zdecydowanie, ale nie za mocno (oklepywanie nie może sprawiać bólu, ale zbyt lekkie nic nie da). Rób to w seriach – licząc 1,2,3 – przerwa – 1,2,3... Pamiętaj, że po zabiegu często pojawia się kaszel z odkrztuszaniem dużej ilości wydzieliny. To prawidłowy objaw. Więcej o chorobach układu oddechowego:Mykoplazma - jak ją rozpoznać i leczyć. Czy jest groźna u dzieci?Atypowe zapalenie płuc – przyczyny, objawy, leczenieGrypa a przeziębienie - jak odróżnić objawy grypy i przeziębienia?Bezobjawowe zapalenie płuc – jak je rozpoznać i leczyć Sapała-Smoczyńska Jest lekarzem pediatrą w CM Medicover w Warszawie i kierownikiem medycznym w CM Aleje Medicover Warszawa. Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem! Witam! Pół roku temu rzuciłam palenie i od tego czasu mam mokry kaszel. Paliłam przez 8 lat. Kaszel połączony jest z odkrztuszaniem sporych ilości flegmy. Mój dzień rozpoczyna się od porannego odkrztuszania flegmy. Flegma jest ciemna, gęsta i trudno mi ją odkrztusić. Gwałtowny kaszel towarzyszy mi do południa. Muszę pozbyć się wydzieliny z oskrzeli, która zgromadziła się tam podczas snu. Jeśli gdzieś idę, otoczenie ma nieprzyjemny akompaniament, gdyż nie da się pohamować odkrztuszania. Kaszel jest uporczywy i uciążliwy. Niestety kaszel staje się coraz bardziej dokuczliwy, mam coraz więcej wydzieliny. Od zalegania i odkrztuszania flegmy czuję ból w klatce piersiowej. Dużo piję żeby łatwiej odkrztuszało mi się flegmę. Rano stosuję syrop wykrztuśny. Cały czas muszę mieć pod ręką chusteczki. Pulmonolog rozłożył ręce. W jaki sposób oczyścić oskrzela z zalegającej w płucach flegmy? Czy to proces oczyszczania drzewa oskrzelowego? Co wspomoże odkrztuszanie flegmy? KOBIETA, 36 LAT ponad rok temu Tajemniczy zabójca - włóknienie płuc Tak, jest to mechanizm oczyszczania dróg oddechowych. Po pierwsze przewlekły kaszel wymaga nadzoru lekarza. Zmiana jego charakteru, zwiększenie objętości odkrztuszanej wydzieliny, czy pojawienie się w niej krwi powinny być zawsze objawem alarmowym. Warto zrobić zdjęcie RTG klatki piersiowej, można by też pokusić się o spirometrię. Jeśli chodzi o rozrzedzenie wydzieliny to może pani spróbować inhalacji solą fizjologiczną przy użyciu nebulizatora. Niestety większość leków wykrztuśnych jest przeznaczona do krótkotrwałego stosowania. Zachęcam do ponownej konsultacji pulmonologicznej. 0 Nasi lekarze odpowiedzieli już na kilka podobnych pytań innych znajdziesz do nich odnośniki: Co zrobić, aby pozbyć się zalegającej flegmy? – odpowiada Lek. Aleksandra Witkowska Mokry kaszel palacza i wydzielina – odpowiada Lek. Konstanty Dąbski Jaki syrop powinnam zastosować, aby pozbyć się kaszlu i zalegającej wydzieliny z płuc? – odpowiada Aleksander Ropielewski Jak pozbyć się mokrego kaszlu u osoby po chorobie? – odpowiada Lek. Aleksandra Witkowska Czy to może być zapalenie oskrzeli? – odpowiada Dr n. med. Krzysztof Jach Co sobie kupić, aby wykrztusić zalegającą flegmę? – odpowiada Lek. Aleksandra Witkowska Od 3 tygodni jestem mocno przeziębiona – odpowiada Lek. Aleksandra Witkowska Jak długo trwa oczyszczanie oskrzeli i co pomoże na mokry kaszel? – odpowiada Lek. Paweł Szadkowski Jak pozbyć się flegmy z oskrzeli? – odpowiada Lek. Magdalena Pikul Czy mokry kaszel ustąpi samoistnie? – odpowiada Lek. Aleksandra Witkowska artykuły Na pytania odpowiadają dr n. med. Janusz Bromboszcz (Instytut Rehabilitacji Klinicznej AWF w Krakowie) i dr Tomasz Włoch (oddział Kliniczny Pulmonologii i Alergologii Szpitala Uniwersyteckiego UJCM w Krakowie, Instytut Rehabilitacji Klinicznej AWF w Krakowie) Fot. Ewa Stanek-Misiąg: Jak wobec COVID-19 mają się zachować pacjenci z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) oraz chorzy na astmę? Dr n. med. Janusz Bromboszcz: Wstępne dane z Chin nie wskazują na to, by osoby z POChP lub astmą chorowały na COVID-19 częściej niż osoby bez tych chorób. Wiemy jednak, że występowanie różnych przewlekłych chorób, w tym układu oddechowego, zwiększa ryzyko cięższego przebiegu COVID-19. A u osób z POChP każda kolejna infekcja powoduje zaostrzenie POChP i pogarsza stan chorego, dlatego zalecamy, aby osoby z przewlekłymi chorobami układu oddechowego i ich opiekunowie podjęli wszelkie możliwe działania dla zminimalizowania ryzyka zakażenia koronawirusem. Chodzi o możliwie pełną izolację chorego i jego bezpośredniego opiekuna od otoczenia (wykluczone są bezpośrednie spotkania towarzyskie i wizyty rodzinne), o zaostrzony reżim higieny osobistej, dezynfekcję nie tylko pokoju, w którym przebywa chory, ale także dostarczanych mu przedmiotów, dezynfekcję urządzeń wykorzystywanych w terapii (wspomagających oczyszczanie oskrzeli, używanych do domowej tlenoterapii itp.). Biorąc pod uwagę, że koronawirus może przeżywać poza organizmem człowieka nawet kilkadziesiąt godzin, wydaje się racjonalne unikanie surowych potraw oraz wszelkich produktów, które mogły mieć kontakt z zarażonymi osobami, a trudno jest je skutecznie odkazić w warunkach domowych. Należą do nich między innymi owoce, warzywa czy chleb podawany przez sprzedawcę w piekarni. Ważne jest też utrzymywanie komfortu mikroklimatycznego, czyli odpowiedniej temperatury i wilgotności powietrza w pokoju pacjenta, wietrzenie pomieszczeń. Zachowanie zasad bezpieczeństwa to kwestia odpowiedzialności zarówno chorego, jak też osób z jego otoczenia. Należy zwiększyć czujność. Chory powinien regularnie kontrolować temperaturę ciała. Takie objawy, jak: gorączka, nasilenie kaszlu, duszności lub pojawienie się dodatkowego odczucia trudności w oddychaniu, ból gardła, wystąpienie lub nasilenie się sinicy, ból w okolicy klatki piersiowej czy zaburzenia orientacji, powinny skłonić do bardzo pilnego skontaktowania się z lekarzem. Wskazane jest, aby osoby, które mają trudności z odkrztuszaniem nadmiernie produkowanej w oskrzelach wydzieliny, zwróciły się po poradę do fizjoterapeuty. Powinny się zgłosić do szpitala? JB: Hospitalizacja nie zawsze jest konieczna, a w obecnych warunkach, kiedy nawet wizyta w poradni może zwiększać ryzyko zakażenia, polecałbym korzystanie z porad przez telefon lub wideo on-line. Przewlekle chorzy stosują rutynowo drenaż ułożeniowy, trening autogenny, aktywny cykl oddechowy, oporowanie wydechu z pomocą osobistych urządzeń, ale w przypadku nowych problemów może się okazać, że potrzebują dodatkowych wskazówek. Fizjoterapeuta poda instrukcje dotyczące zalecanych technik, poinstruuje też opiekunów. Ważne jest utrzymanie aktywności ruchowej, co w warunkach ograniczenia przestrzeni domowej i izolacji wymaga motywacji ze strony chorego i dobrego zorganizowania. Tu także przydaje się pomoc fizjoterapeuty. Aktywność ruchowa potrzebna jest nie tylko dla zachowania dobrego stanu mięśni i ogólnej sprawności, ale poprawia wentylację płuc i ułatwia odkrztuszanie wydzieliny. Oczywiście pamiętajmy, że wszelkie zalecenia muszą być dostosowane do konkretnego pacjenta, rodzaju i zaawansowania jego choroby i chorób współistniejących oraz jego warunków życia. Jak należy postępować, jeśli osoba z POChP lub inną przewlekłą chorobą płuc zachoruje na COVID-19? JB: Jeśli ze względu na małe nasilenie objawów chory nie trafi do szpitala, należy zachować warunki izolacji i ścisłego reżimu sanitarnego. Ma to ogromne znaczenie ze względu na dużą zakaźność spowodowaną obecnością wirusa w odkrztuszanej wydzielinie oraz na sprzętach wykorzystywanych przez chorego do terapii oddechowej. Ponieważ należy przypuszczać, że dotychczasowe leczenie okaże się niewystarczające, konieczna będzie porada lekarska dotycząca między innymi farmakoterapii, tlenoterapii, inhalacji oraz odpowiedniej fizjoterapii. Musimy zadbać o zmniejszenie pracy oddechowej, czyli wysiłku związanego z oddychaniem. Służy temu odpowiednie układanie się chorego (ze zmianami pozycji), stosowanie ćwiczeń oddechowych i technik oszczędzania energii przy wykonywaniu różnych czynności. Chociaż w przebiegu COVID-19 na ogół nie występuje większa ilość wydzieliny w oskrzelach i nie jest potrzebne stosowanie nebulizacji i technik oczyszczania oskrzeli, to w przypadku wystąpienia infekcji u osób z chorobami przebiegającymi z nadprodukcją wydzieliny w oskrzelach (przewlekłe zapalenia oskrzeli, mukowiscydoza, rozstrzenie oskrzeli) problem zalegania wydzieliny może być bardzo ważny dla utrzymania wydolności oddechowej. Kontrolowana i dostosowana do aktualnego stanu aktywność ruchowa (pamiętajmy, że mówimy o małym nasileniu objawów COVID-19) jest też potrzebna dla ułatwienia odksztuszania, zapobiegania niedodmie i powikłaniom zakrzepowo-zatorowym. Jak się wykonuje toaletę drzewa oskrzelowego? Dr Tomasz Włoch: Toaleta drzewa oskrzelowego dotyczy chorych, u których stwierdza się kłopoty z odkrztuszeniem wydzieliny, a więc przede wszystkim osób, które już wcześniej chorowały na przewlekłe choroby układu oddechowego i mogły mieć stałe lub okresowe (w trakcie zaostrzeń) problemy z zaleganiem wydzieliny. Zastanawiając się nad doborem odpowiedniej metody oczyszczania oskrzeli, należy rozważyć, czy zabiegi będą wykonywane samodzielnie, czy ze wsparciem opiekuna. Ze względów sanitarnych lepszym obecnie rozwiązaniem jest samodzielne wykonywanie zabiegu, ponieważ nie narazi to na zakażenie innych osób. Równie skuteczne, jak najczęściej stosowane metody, czyli drenaż ułożeniowy, oklepywanie i wibracje, są: metoda dodatniego ciśnienia wydechowego (PEP) i metoda zmiennego/oscylacyjnego dodatniego ciśnienia wydechowego (OPEP) – wykorzystują one proste urządzenia wywołujące opór i wibrację powietrza w trakcie wydechu (np.: PARI-PEP, Flutter, Acapella, Aerobica); metoda drenażu autogenicznego, która polega na wykonywaniu wdechów o różnej głębokości (od najmniejszego do największego) z każdorazowym wstrzymaniem oddechu na trzy sekundy – jej zadaniem jest przesunięcie wydzieliny od najmniejszych do większych dróg oddechowych; technika nasilonego wydechu, która ułatwia wykrztuszenie. Należy jednak pamiętać, że chorzy na COVID-19, ponieważ oddychają bardzo płytko, mogą mieć trudności z głębszym wdechem, a co za tym idzie – z wykonaniem skutecznego kaszlu. W tym przypadku pomocne mogą być ćwiczenia pogłębionego oddychania – wdechy pojedyncze lub w sekwencji, także z użyciem prostych urządzeń pomocniczych. A jeśli chory nie będzie w stanie samodzielnie wykonać tych zabiegów? TW: Stosuje się wtedy metody bierne, z pomocą opiekunów. Najczęściej są to wibracje mechaniczne (urządzenia elektryczne wywołują oscylacje/wibracje ściany klatki piersiowej), oklepywanie, pozycje drenażowe (z zastrzeżeniem, że istnieje szereg przeciwwskazań do oklepywania i układania głową w dół) oraz uciski klatki piersiowej w czasie wydechu (dość skuteczna metoda wymagająca współpracy fizjoterapeuty). Aby zabiegi oczyszczania były skuteczne, bardzo ważne jest poprzedzenie ich odpowiednią inhalacją, która rozrzedzi wydzielinę i/lub rozszerzy oskrzela. Wybór leku powinien być skonsultowany z lekarzem. Należy wspomnieć, że w niektórych przypadkach zabiegi oklepywania i wibracji mogą nasilać duszność. SARS-CoV-2 u części pacjentów prowadzi do śródmiąższowego zapalenia płuc. Jednym z objawów tej choroby jest duszność. Czy w razie duszności chory może sobie jakoś pomóc, na przykład przyjmując określoną pozycję? JB: Tak, do ogólnych zasad postępowania w czasie duszności należy przyjęcie wygodnej pozycji, która w jak najmniejszym stopniu będzie angażować mięśnie utrzymujące pozycję ciała, czym ograniczy zapotrzebowanie mięśni na tlen, oraz równocześnie pozycji, która ułatwi efektywną pracę pomocniczych mięśni oddechowych. Taką pozycją jest siedzenie z oparciem się rękami na udach lub na brzegu łóżka albo przy stole, z oparciem się na przedramionach ułożonych na blacie. Duże znaczenie ma tu ogólne uspokojenie chorego, ponieważ duszność jest subiektywnym odczuciem, zależnym również od stanu emocjonalnego. Oczywiście działania te nie zastąpią tlenoterapii czy wspomagania oddychania, jeśli są wskazania do takiego leczenia. Czy zanim ewentualnie dojdzie do duszności, na etapie kaszlu można wykonywać jakieś ćwiczenia oddechowe, które powstrzymają/zmniejszą duszność? JB: Nie wydaje się, aby przy bezobjawowym lub małoobjawowym przebiegu COVID-19 uzasadnione było stosowanie jakiejkolwiek fizjoterapii, w tym ćwiczeń oddechowych, chyba że mamy do czynienia ze współistnieniem przewlekłych chorób układu oddechowego, na przykład bardzo często występującej POChP. Na czym polega rehabilitacja pulmonologiczna pacjentów, którzy przeszli śródmiąższowe zapalenie płuc? JB: To zależy od przebiegu i czasu trwania choroby oraz od ewentualnych odległych powikłań, co do których w przypadku COVID-19 jeszcze nie mamy wystarczających informacji. Jeśli chory był przez dłuższy czas nieaktywny lub bardzo mało aktywny ruchowo, rehabilitacja polega na odbudowie mięśni, które uległy zanikowi i osłabieniu, przywróceniu sprawności ruchowej i możliwości podejmowania aktywności życia codziennego, a później także aktywności społecznych i zawodowych. Osiąga się to za pomocą ćwiczeń fizycznych, terapii zajęciowej. Jeśli chory wymagał stosowania respiratora, problemem może być podjęcie skutecznej samodzielnej wentylacji i odzyskanie sprawności mięśni oddechowych. Stosuje się tu ćwiczenia oddechowe i stopniowo zwiększaną aktywność ruchową. W konsekwencji śródmiąższowego zapalenia płuc może dojść do trwałego ubytku czynności płuc, do postępującego włóknienia płuc. Jakie zabiegi stosuje się u pacjentów z takimi problemami? JB: Patrząc na problem od strony fizjoterapii i rehabilitacji, najważniejsze jest utrzymanie aktywności ruchowej dostosowanej do aktualnej wydolności, często z równoczesną tlenoterapią. Stosowanie w rehabilitacji wysiłku fizycznego wymaga indywidualnego dawkowania „małymi porcjami” i bez pośpiechu, pod kontrolą nasilenia duszności i wskaźnika wysycenia hemoglobiny tlenem. Trzeba przy tym pamiętać, że leczenie farmakologiczne stosowane u tych chorych może powodować osłabienie mięśni. Chorzy o małej wydolności i z dusznością wysiłkową zazwyczaj ograniczają aktywność fizyczną, co powoduje błędne koło nasilania się duszności przy coraz mniejszym wysiłku i przejście do całkowicie spoczynkowego trybu życia, ze wszystkimi tego negatywnymi konsekwencjami. Czy płuca można wzmocnić, w nadziei, że „mocne” płuca nie poddadzą się chorobie, przejdą ją bez uszczerbku? JB: Trudno mówić o samym „wzmacnianiu płuc”, chociaż w niektórych przypadkach może być uzasadniony tzw. trening mięśni oddechowych. Skupiłbym się na ogólnej kondycji organizmu, podejmowaniu aktywności fizycznej i zdrowym trybie życia, co na pewno sprzyja dobrej wentylacji płuc i ogólnej odporności na infekcje, choć pozostawia otwartym pytanie, czy i w jakim stopniu może zapobiec zachorowaniu na COVID-19. O ile trudno mówić o samym „wzmacnianiu płuc”, o tyle łatwo wskazać, jak można płuca „osłabić”. Robi się to, paląc papierosy i narażając się na przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozedmę płuc. Jak przeprowadzić trening mięśni oddechowych? TW: Dostępne dane na temat skuteczności treningu mięśni wdechowych nie są rozstrzygające. Trening ten można rozważyć jako leczenie wspomagające w ramach rehabilitacji pulmonologicznej, głównie u chorych z osłabieniem mięśni oddechowych na skutek wyniszczenia, przewlekłego leczenia glikokortykosteroidami oraz u osób, u których pomimo treningu nakierowanego na ogólne zwiększenie wytrzymałości i siły mięśni utrzymują się duszność i zmniejszona tolerancja wysiłku. Do treningu mięśni oddechowych używa się dwóch rodzajów urządzeń. Są to urządzenia z oporowaniem wdechu (Pflex IMT do oddychania przez otwory o coraz mniejszej średnicy) oraz z obciążeniem progowym (Threshold z zastawką, którą ma otworzyć wdech o odpowiedniej sile). Nie istnieje jeden program dla treningu mięśni wdechowych. Stosowanie tego rodzaju treningu wymaga współpracy z przeszkolonym fizjoterapeutą. Jaki rodzaj wysiłku służy płucom? TW: Choroby płuc wpływają na cały organizm, mogą prowadzić do zaniku mięśni i ogólnego wyniszczenia. Wykazano, że zwiększanie aktywności oraz stosowanie odpowiedniego treningu może znacznie poprawić jakość życia chorych, co w praktyce oznacza zmniejszenie duszności, mniejsze zmęczenie podczas ćwiczeń i wykonywania codziennych czynności, opóźnienie wystąpienia zmęczenia nóg, wyczerpania, osłabienia mięśni, poprawę samodzielności i samooceny chorego, zmniejszenie lęku i depresji, a także zmniejszenie częstości i długości hospitalizacji. Zaleca się zarówno ćwiczenia kończyn górnych, jak i dolnych. Trening kończyn dolnych wpływa na poprawę tolerancji wysiłku (poprawę dystansu marszu, ocenianą testem 6-minutowego marszu), natomiast trening kończyn górnych ogranicza duszność występującą w trakcie ich aktywności i zmniejsza wymagania wentylacyjne przy uniesieniu ramion. Pacjenci z chorobami płuc powinni prowadzić trening wytrzymałościowy, czyli marsze, wchodzenie po schodach, wchodzenie na stopień, nordic walking, ćwiczenia na ergometrze rowerowym, bieżni mechanicznej, pływanie, a także trening siłowy, do którego należą ćwiczenia oporowe z użyciem ciężarków (ciężarki trzymane swobodnie i przypinane do nadgarstków i kostek), elastycznych taśm oporujących, tzw. atlasów i innych urządzeń. Bardzo istotnym i niestety nierealizowanym zaleceniem, które już w 2002 roku znalazło się w Wytycznych Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce, jest prowadzenie programu poprawy sprawności fizycznej u chorych po zaostrzeniu POChP zmuszającym do leżenia w łóżku. Jakie znaczenie dla pracy płuc ma masa ciała? TW: Obecnie przewlekłe choroby płuc postrzega się nie tylko jako zaburzenia samego układu oddechowego, ale jako choroby ogólnoustrojowe, wpływające także na działanie innych narządów, w tym na narząd ruchu. Wyniszczenie dotyczy niektórych chorych z POChP i charakteryzuje się utratą beztłuszczowej masy ciała (FFM), którą stanowią głównie mięśnie. Zmniejszenie masy i siły mięśni jest przyczyną postępującego ograniczenia tolerancji wysiłku, a w dalszym następstwie: pogorszenia sprawności poruszania się, zmniejszenia tempa wykonywania codziennych czynności, ograniczenia czynności o zwiększonym stopniu trudności, zmniejszenia ogólnej sprawności funkcjonalnej, narastania niepełnosprawności, zmniejszenia aktywności fizycznej, zawężenia zakresu wykonywanych codziennych czynności życiowych, ograniczenia życia towarzyskiego i społecznego, zaniżenia samooceny, depresji, rezygnacji i braku wiary w skuteczność leczenia. Należy pamiętać, że mniejsza aktywność fizyczna wiąże się z większym ryzykiem hospitalizacji, z szybszym pogarszaniem się czynności płuc i z gorszym rokowaniem. Wykazano, że skuteczność rehabilitacji pulmonologicznej zależy w dużej mierze od jej wpływu na przeciwdziałanie ogólnoustrojowym skutkom przewlekłej choroby układu oddechowego. Na szczęście zaniki mięśniowe (kacheksja), obserwowane w przebiegu przewlekłych chorób płuc i tak istotnie wpływające na jakość życia chorych oraz niejednokrotnie mające większy wpływ na stan ogólny chorego niż zmiany w płucach, należą do zaburzeń odwracalnych. Do poprawy siły mięśni prowadzi odpowiedni trening, zarówno siłowy, jak i wytrzymałościowy. Rozmawiała: Ewa Stanek-Misiąg Dr n. med. Janusz Bromboszcz – lekarz, pracuje w Instytucie Rehabilitacji Klinicznej AWF w Krakowie. Dr Tomasz Włoch – fizjoterapeuta, pracuje na oddziale Klinicznym Pulmonologii i Alergologii Szpitala Uniwersyteckiego UJCM w Krakowie oraz w Instytucie Rehabilitacji Klinicznej AWF w Krakowie.

jak wzmocnic pluca i oskrzela